Το άγχος και πώς επηρεάζει τις σχέσεις μας

Το άγχος είναι ένα από τα πιο συχνά συναισθήματα που βιώνουμε στη σύγχρονη ζωή. Σε μικρή ένταση μπορεί να λειτουργεί υποστηρικτικά, κινητοποιώντας μας να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις της καθημερινότητας. Όταν όμως το άγχος είναι έντονο, επίμονο ή χρόνια παρόν, επηρεάζει όχι μόνο τον τρόπο που αισθανόμαστε και σκεφτόμαστε, αλλά και τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τους σημαντικούς άλλους.

Με ποιους τρόπους επηρεάζει το άγχος τις σχέσεις μας;

Το άγχος μπορεί να εκδηλώνεται στις στενές μας σχέσεις (με τον σύντροφο, την οικογένεια, τα παιδιά) με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους:

• Η επικοινωνία γίνεται πιο δύσκολη. Το άγχος μπορεί να μας κάνει βιαστικούς, ευερέθιστους ή αποσπασμένους. Έτσι οι συνομιλίες γεμίζουν παρεξηγήσεις ή αδιέξοδα.
• Η συναισθηματική σύνδεση επηρεάζεται. Όταν κυριαρχεί η ανησυχία, μειώνεται η δυνατότητα παρουσίας στη στιγμή και η ικανότητα να συνδεθούμε με ενσυναίσθηση.
• Ενισχύονται οι συγκρούσεις. Το άγχος μπορεί να μειώσει την αντοχή μας στη διαφωνία ή να μας οδηγήσει σε αποφυγή ζητημάτων που χρειάζονται συζήτηση, δημιουργώντας συσσωρευμένη ένταση.
• Η ισορροπία στη σχέση διαταράσσεται. Το άγχος συχνά φέρνει μοτίβα υπερ-εμπλοκής (ανάγκη ελέγχου, υπερπροστασία) ή αποστασιοποίησης (απόσυρση, σιωπή), που δυσκολεύουν τη σύνδεση.
• Μεταφέρεται στον άλλον. Το άγχος μπορεί να γίνει μια αόρατη «παρουσία» μέσα στη σχέση, που φορτίζει και τον σύντροφο ή τα μέλη της οικογένειας.

Το άγχος σε μια συστημική οπτική

Η συστημική προσέγγιση δεν βλέπει το άγχος αποκλειστικά ως προσωπικό ζήτημα. Αντίθετα, το τοποθετεί στο πλαίσιο των σχέσεων, των ρόλων και των συστημάτων μέσα στα οποία ζούμε. Το άγχος συχνά αποτελεί ένα σήμα ότι κάτι στη δυναμική των σχέσεων ή των πλαισίων ζωής χρειάζεται προσοχή και αναθεώρηση.

Για παράδειγμα:

• Μπορεί να σχετίζεται με προσδοκίες και ρόλους που έχουμε αναλάβει και δυσκολευόμαστε να κρατήσουμε ισορροπία.
• Μπορεί να έχει τις ρίζες του σε μοτίβα επικοινωνίας που δεν αφήνουν χώρο για έκφραση των αναγκών.
• Μπορεί να ενισχύεται από σχέσεις που δεν είναι αμοιβαία υποστηρικτικές ή από συνθήκες που δημιουργούν ασάφεια και ανασφάλεια.

Γιατί έχει αξία να κατανοήσουμε τη σύνδεση άγχους και σχέσεων;

Η αναγνώριση του πώς το άγχος και οι σχέσεις αλληλεπιδρούν δίνει τη δυνατότητα να δούμε:

• Ποιες δυναμικές μας δυσκολεύουν περισσότερο;
• Ποια μοτίβα στις σχέσεις επαναλαμβάνονται και ενισχύουν την ανησυχία;
• Ποιες αλλαγές θα μπορούσαν να ελαφρύνουν την ένταση;
• Ποιος χώρος χρειάζεται να δημιουργηθεί για να ακουστούν οι ανάγκες μας;

Η κατανόηση αυτή δεν έχει στόχο να εντοπιστούν «λάθη», αλλά να αναδυθούν εναλλακτικοί τρόποι ύπαρξης και σύνδεσης, με σεβασμό προς τον εαυτό μας και τους άλλους.

Ένα πρώτο βήμα

Το άγχος δεν είναι αδυναμία. Είναι τρόπος με τον οποίο το σώμα και το μυαλό μας μάς δείχνουν ότι κάτι χρειάζεται προσοχή και φροντίδα. Το να σταθούμε με κατανόηση απέναντι σε αυτό που αισθανόμαστε και να διερευνήσουμε πώς επηρεάζει τις σχέσεις μας, είναι μια πράξη φροντίδας για τον εαυτό και για όσους είναι σημαντικοί για εμάς.